» Krajobraz » Kształtowanie się krajobrazu

Kształtowanie się krajobrazu

Kiedy lód stopniał i zniknął ciężar potężnego lodowca, powoli zaczął wypiętrzać się ląd. Jednocześnie pojawiły się ptaki i ludzie. Człowiek pierwotny używał narzędzi kamiennych, mieszkał zazwyczaj na brzegu morza i żył z rybołówstwa oraz polował na zwierzynę.

forogno

Las
Na początku krajobraz był zupełnie nagi. Z czasem jednak zaczęły rosnąć rośliny i drzewa tam, gdzie mogły wbić korzenie. Las rósł coraz bardziej w głąb lądu. Pierwszym drzewem, które się pojawiło, była brzoza, a następnie sosna i inne gatunki drzew. Po epoce lodowcowej ok. 4-5000 lat temu przyszło ocieplenie. Wtedy zaczęły rosnąć drzewa wysoko w górach. Rozległe lasy sosnowe pojawiły się nawet na Hardangervidda, na którym obecnie znajdziemy tylko krzewy i pola.

Lasy w Norwegii dzielimy na dwa główne typy: liściaste i iglaste. Najwięcej lasów liściastych znajduje się wzdłuż południowego wybrzeża, natomiast lasy iglaste występują głównie w Norwegii wschodniej i środkowej. Wysokie góry zahamowały rozprzestrzenianie się świerku na zachodzie Norwegii. Świerki w tym regionie zostały zasadzone przez człowieka.

Góry
100Norwegia słynie z wysokich gór. Niektóre z nich mają strome i ostre szczyty, inne natomiast są bardziej zaokrąglone. To opady, wiatr i mróz wygładziły ostre szczyty gór powstałe w epoce lodowcowej. Im wyżej, tym mniej roślin i drzew. Miejsce, w którym kończą się drzewa nazywamy górną granicą lasu. Z daleka zauważalna jest ona jako wyraźna linia. Na szczytach gór jest zimno i wietrznie, więc tylko najmniejsze rośliny mogą znaleźć tam schronienie.

Fiordy
101Potężny lodowiec podczas epoki lodowcowej wyżłobił fiordy w Norwegii. Najdłuższy fiord nazywa się Sognefjorden i jest on najdłużym otwartym fiordem na świecie!

 

Wybrzeże
103
Norwegia ma bardzo długą linię brzegową. Aż 279 gmin (kommuner) położonych jest na wybrzeżu. Pływy morskie powodują, że wybrzeże cały czas się zmienia. Poziom wody wzrasta lub opada wraz z przypływem i odpływem dwa razy w ciągu doby. Do wybrzeża norweskiego dociera silny prąd morski z południowych mórz i oceanów. Jest on ciepły i nazywa się Prąd zatokowy (Golfsztrom). Dzięki niemu można uprawiać ziemię daleko na północy. Bez niego wybrzeże zimą pokrywałoby się grubą warstwą lodu.

Krajobraz kulturowy
104
Krajobraz zmienia się cały czas pod wpływem pogody i ludzi. Budujemy domy, drogi, uprawiamy zboże i warzywa, a zwierzęta hodowlane wypuszczamy na pastwiska. Krajobraz, w którym działalność człowieka pozostawiła swoje ślady, nazywamy krajobrazem kulturowym. Tam, gdzie wcześniej był las, jest teraz być może osiedle mieszkaniowe, a tam, gdzie były pola i łąki pojawiło się miasto. Ale jeśli ludzie przestaną uprawiać ziemię, natura ponownie zagospodaruje teren. Możemy to zauważyć w miejscach, które wcześniej były zasiedlone, a po opuszczeniu przez ludzi ponownie zarastają.

Pogoda
105
Dowiedziałeś się już jak powstały różne krajobrazy i jak ludzie wpływają na ich kształt. Choć nie ma teraz epoki lodowcowej ani dużych ruchów skorupy ziemskiej pod powierzchnią Norwegii, to krajobraz nieustannie się zmienia. To składniki pogodowe takie jak woda, deszcz, śnieg, wiatr, mróz i ciepło nadal kształtują nasz krajobraz.

  • Wierzchołki gór ulegają ścieraniu
  • Rzeki żłobią koryta, wymywają ziemię oraz podłoże skalne.
  • Mróz i lód rozsadza skały i kamienie.

Zmiany te zachodzą tak bardzo powoli, że ich nie zauważamy. Natomiast po kilku milionach lat różnice są ogromne.

106Zmiany mogą także zachodzić w bardzo krótkim czasie. Na przykład po zejściu lawiny – błotnej, skalnej lub śnieżnej.  Gwałtowne zmiany mogą także zajść za sprawą powodzi przy dużych opadach, szybkim topnieniu śniegu lub przejściu silnej burzy.

 

Czy wiesz …?

  • Najniższa zanotowana temperatura w Norwegii to –51,4 stopnie (Karasjokk w 1886)!
  • Najwyższa zanotowana temperatura w Norwegii to +35,6  stopni (Nesbyen w 1970)!
  • Po zejściu dużej lawiny powrót do poprzedniego wyglądu krajobrazu zajmuje kilkaset lat.

 

 

Pływy morskie

Fjordy

Lawina śnieżna

Lawina błotna

Lawina błotna

Hardangervidda

Dzika owca

Asbjørn Skutholmen